سرای خاموشان

همه عالم تن است و ایران دل 
نیست گوینده زین قیاس خجل 
چون که ایران دل زمین باشد
دل ز تن بِه بُوَد یقین باشد

نظامی گنجوی
از: هفت پیکر

کفر چو منی گزاف و آسان نَبود
محکمتر از ایمان من ایمان نَبود
در دهر چو من یکی و آن هم کافر
پس در همه دهر یک مسلمان نَبود

خیّام

آن یکی در خانه‌ای در می‌گریخت
زردرو و لب‌کبود و رنگ‌ریخت

صاحب خانه بگفتش خیر هست
که همی لرزد ترا چون پیر دست

واقعه چونست چون بگریختی
رنگ رخساره چنین چون ریختی

گفت بهر سخرهٔ شاه حرون
خر همی‌ گیرند امروز از برون

گفت می‌گیرند کو خر جان عم
چون نه‌ای خر رو ترا زین چیست غم

گفت بس جدند و گرم اندر گرفت
گر خرم گیرند هم نبود شگفت

بهر خرگیری بر آوردند دست
جدجد تمییز هم برخاستست

چونک بی‌تمییزیان‌مان سرورند
صاحب خر را به جای خر برند

نیست شاه شهر ما بیهوده‌گیر
هست تمییزش سمیعست و بصیر

آدمی باش و ز خرگیران مترس
خر نه‌ای ای عیسی دوران مترس

مولانا

دید مرا گرفته لب، آتش پارسی ز تب
نطق من آب تازیان برده به نکتۀ دری

خاقانی

نخستین بار گفتش کز کجایی
بگفت از دار ملک آشنایی

بگفت آنجا به صنعت در چه کوشند
بگفت اندُه خرند و جان فروشند

بگفتا جان‌فروشی در ادب نیست
بگفت از عشقبازان این عجب نیست

بگفت از دل شدی عاشق بدینسان؟
بگفت از دل تو می‌گویی من از جان

بگفتا عشق شیرین بر تو چونست
بگفت از جان شیرینم فزونست

نظامی 
خمسه، خسرو و شیرین
مناظره‌ی خسرو با فرهاد